Hier komt je vliegangst eigenlijk vandaan

Morgen stap ik weer in het vliegtuig richting Amsterdam vanuit Mexico. Deze vlucht duurt ongeveer tien uur, wat de absolute hel is voor iemand met vliegangst. Iemand zoals ik bedoel ik dus, want al zo lang ik me kan herinneren vind ik vliegen doodeng. Het toestel hoeft maar een beetje heen en weer te schudden en ik neem in mijn hoofd alvast afscheid van alles en iedereen. Ongetwijfeld zal het iets te maken hebben met de eindeloze hoeveelheid afleveringen Air Crash Investigation die ik heb gezien op National Geographic. Hierdoor weet ik precies wat er allemaal mis kan gaan tijdens een vlucht, en als je dat eenmaal weet, krijg je het nooit meer uit je hoofd. Ik heb ooit een doorstart meegemaakt, waarbij de piloten meerdere pogingen moesten doen om te landen. Door al mijn verzamelde televisiekennis kon ik de passagiers om mij heen met zekerheid zeggen, dat de hoogtemeters waarschijnlijk defect waren. Dat vonden ze niet erg geruststellend om te horen.

Maar het absolute dieptepunt ervoer ik op een vlucht naar Thailand, waarbij ik in een luchtzak terecht kwam. Een luchtzak is een valwind waarbij afgekoelde, zwaardere lucht omlaag beweegt. Hierdoor zakt het vliegtuig in één keer tientallen meters omlaag, waardoor je het idee hebt dat je neerstort. Het was een ramp; mensen schreeuwden en huilden, het personeel zei helemaal niks en ik belandde in mijn eerste (echte) paniekaanval. Heel even nam ik me voor om nooit meer te gaan vliegen, maar ik wist ook wel dat dit geen reële gedachte was. Daarom heb ik me destijds aangemeld voor een online hulpguide bij angstcoach Mike Hoffmeister, die naam zegt iedereen met vliegangst ongetwijfeld wel wat. Nog steeds ontvang ik wekelijks automatische mails met de vraag of ik nog last heb van mijn angsten. Ja, daar heb ik nog steeds last van, Mike.

Vaak vraag ik me af waarom we zo extreem bang kunnen zijn voor een vlucht, terwijl het veel gevaarlijker is om op je fiets door Amsterdam rijden. En zijn we echt bang om neer te storten of is vliegangst puur een reactie van ons lichaam door die ene ellendige ervaring? Volgens klinisch psycholoog en psychotherapeut Teije Koopmans is vliegangst altijd gekoppeld aan andere angsten: ‘Vliegangst op zichzelf bestaat niet. Er zijn zo veel onderliggende andere angsten die het kunnen veroorzaken. Dit kan bijvoorbeeld een angst zijn om controle te verliezen óf vrees voor afgesloten ruimtes. Er ligt bijna altijd een diepere laag onder. Je moet dus datgene aanpakken dat die angst veroorzaakt. Daarna kun je pas van je vliegangst afkomen.’

Bij lange na ben ik niet de enige: één op de drie Nederlanders vindt het eng om het vliegtuig in te stappen, blijkt uit cijfers van Stichting Valk, een organisatie gespecialiseerd in het behandelen van vliegangst. Een derde van deze groep vliegt alleen als het echt niet anders kan, de rest vlieg nooit omdat ze simpelweg te bang zijn. Volgens Koopmans kan een andere angst of een nare herinnering zorgen voor vliegvrees. Het kan veroorzaakt worden door een vervelende ervaring met vliegen, maar ook door bijvoorbeeld een negatieve ervaring in een lift, wat zich kan uitspreiden naar een algemene angst voor afgesloten ruimtes, dus ook voor vliegtuigen.

Volgens de experts (Mike Hoffmeister en Teije Koopmans) kunnen we door middel van therapie en coaching van onze vliegangst afkomen.  ‘Het is belangrijk om jezelf voor te lichten, zodat je beseft dat vliegen absoluut niet gevaarlijk is. Google bijvoorbeeld hoe een vliegtuig werkt en hoe het kan vliegen. Dan snap je beter dat het niet gevaarlijk is.’ Dit besef ik maar al te goed wanneer ik veilig op de grond sta, maar zodra ik in de lucht hang denk ik hier meteen weer heel anders over. Deze truc werkt voor mij dus niet.

Wat ik wél een goede tip vind, is het vermijden van suiker- en cafeïnehoudende producten voor de vlucht. Je hartslag is namelijk al verhoogd door alle stress, dus dit soort producten maakt dat gevoel alleen maar erger. Sla die Starbucks op de luchthaven de volgende keer maar even over.

Ook kunnen veel mensen baat hebben bij ademhalingsoefeningen, omdat ze hiermee invloed hebben op de activatie van ons stresssysteem. Door je ademhaling aan te passen geef je een seintje aan je lichaam dat je de controle hebt over je lijf. Makkelijker gezegd dan gedaan, maar zeker het proberen waard.

Daarbij biedt afleiding een tijdelijke oplossing, zoals het kijken van een film of het spelen van een spelletje. Bij hevige turbulentie ga ik morgen dus proberen om heel geforceerd naar mijn film te blijven kijken, in plaats van naar de gezichten van mijn medepassagiers, om te checken of zij ook in paniek zijn.

De allerbeste remedie is volgens de experts: blijven vliegen. Want als je vliegen gaat vermijden, wordt het alsmaar moeilijker. Nou, dit advies volg ik dan in ieder geval keurig op. Het wordt gewoon weer ouderwets overleven morgen.