Meesterlijk manipuleren: gaslighting is subtiel, maar heel gevaarlijk

Gaslighting gebeurt dus heel vaak, in alle relaties, in vriendschappen, op de werkvloer. Het is eigenlijk bizar om door te hebben dat het jou ook dagelijks overkomt.

Gaslighting is een vorm van emotionele manipulatie waarbij iemand opzettelijk twijfel zaait over de perceptie, herinneringen en geestelijke gezondheid van een ander. Het doel van gaslighting is om het slachtoffer te laten twijfelen aan zijn eigen realiteit, waardoor de dader meer controle en macht krijgt over de situatie. Hoewel gaslighting vaak subtiel begint, kan het ernstige gevolgen hebben voor het mentale welzijn van het slachtoffer en de dynamiek van relaties. Je moet je dus voorstellen dat er iets gebeurt als: je collega is een deadline op jullie werk vergeten. Maar die collega begint vervolgens tegen jou dingen te zeggen als: ‘Weet je dat wel zeker? Twijfel je soms aan mijn kunnen? Hoe durf jij dat te zeggen, tegen mij?’, waardoor jij in de twijfel schiet. Ongemerkt maakt dit jou onzeker.

Een van de meest verontrustende aspecten van gaslighting is dat het vaak moeilijk te herkennen is, zelfs voor degenen die er slachtoffer van zijn. De manipulatie gebeurt vaak stapsgewijs en op een geraffineerde en soms zelfs wat lieve manier, waardoor het slachtoffer langzaam maar zeker begint te twijfelen aan zijn eigen gevoelens, herinneringen en waarnemingen. De dader kan verwarrende of tegenstrijdige boodschappen sturen, kleine leugens vertellen of de schuld leggen bij het slachtoffer om zo hun eigen gedrag te rechtvaardigen. ‘Volgens mij hebben we die deadline vorig jaar ook niet gehaald en bleek dat toen ook niet nodig te zijn, toch?’ zou die collega weer kunnen zeggen.

Een veelvoorkomend voorbeeld van gaslighting is wanneer je partner voortdurend de gevoelens of ervaringen van jou minimaliseert of ontkent. Bijvoorbeeld: als je je gekwetst voelt door iets wat jouw partner heeft gezegd of gedaan, kan hij of zij reageren met opmerkingen als: ‘Je maakt altijd een big deal van alles’ of: ‘Je bent te gevoelig, schat.’ Dit zorgt er dan voor dat jij je uiteindelijk schuldig voelt voor je eigen reacties en je je mond maar weer houdt.

Gaslighting  kan leiden tot gevoelens van verwarring, isolement, angst, depressie en zelfs een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Je wordt onzeker en je durft minder, in je werk, in je privéleven. Je voelt je klein. En het overkomt zovelen van ons. Het is belangrijk om gaslighting te herkennen en erop te reageren, zowel voor het welzijn van het slachtoffer als voor het behoud van gezonde relaties. Dit kan onder meer inhouden dat je grenzen stelt, je gevoelens en ervaringen valideert, professionele hulp zoekt en, indien nodig, de relatie verbreekt met iemand die niet goed voor jou is. Iemand die je meer energie kost dan geeft. Iemand die altijd neemt en weinig teruggeeft. Iemand die je kleineert. Door je bewust te zijn van de subtiele tekenen van gaslighting en jezelf te omringen met ondersteunende en respectvolle mensen, kun je jezelf beschermen tegen deze schadelijke vorm van manipulatie. Want dat is wat het is: manipuleren, maar dan op een heel subtiele, onherkenbare manier. Brrr.

Beeld: serie ‘YOU’, Netflix