Als je 100 procent gelooft in je leugens: pseudologica is belangrijk om te herkennen

Je denkt echt dat het zo is. Je twijfelt niet eens, dit is er gebeurd en klaar. Hoewel… Is dat wel de waarheid? Misschien niet. Sommige mensen geloven echter voor de volle 100 procent hun leugens. En ja, dit komt vaker voor in relaties en vriendschappen dan je denkt. Het heeft een naam in de psychologie: pseudologica.

Pseudologica, ook wel bekend als pseudologisch fantastisch denken, is een term die wordt gebruikt om een patroon van onjuiste, misleidende of irrationele redeneringen te beschrijven die worden gebruikt om een bepaald standpunt te ondersteunen. Het is een vorm van manipuleren die oppervlakkig overtuigend kan lijken, maar als je er goed over nadenkt en alles checkt, klopt er iets niet. Je weet dat er iets vaags aan de hand is. Iemand doet dus echt of iets waar is, terwijl die liegt dat-ie barst, maar diegene gaat zó ver in zijn/haar verzinsels dat de meeste mensen erin trappen. En diegene zelf denkt ook dat dit zo is.

Ze verdraaien kleine feitjes en daarmee laten ze jou twijfelen: opeens denk je: verrek, was het echt niet zo? Je kind is gevallen en komt met een wond op haar voorhoofd thuis. Maar dat was toch gebeurd toen jij erbij was, bij die schommel? Niet bij die juf? Toen zag je toch ook al die schaafplek onder haar haartjes, vanochtend, gisteren, ja toch, ja toch? In plaats van te vertrouwen op feiten, bewijs en logische redeneringen, vertrouwt de pseudologica vaak op emoties, vooroordelen en ongegronde aannames om een standpunt te rechtvaardigen.

Een ander kenmerk van pseudologica is het vermogen om een heel verhaal te verzinnen dat gebaseerd is op onwaarheden of fantasieën. Dit kunnen verhalen zijn die bedoeld zijn om sympathie op te wekken of om simpelweg gewoon ergens mee weg te komen. Dat gebeurt bijvoorbeeld vaak bij vreemdgaan en bij affaires. Deze verhalen kunnen soms best overtuigend zijn, maar uiteindelijk blijken ze vaak vaag te zijn. ‘Ik was bij die collega daar en daar eten, maar ja, ik fietste wel met een andere route naar huis, ja, want er was een omweg, dus ik kwam niet uit die kant van de stad. Hoezo check je mijn locatie? Doe even normaal, je bent aan het doordraaien, raar gedoe van jou.’ Jaja. En zo voel je je al snel schuldig om iets wat je eigenlijk gewoon zeker wilt weten. Geloof mensen die maar wat raaskallen niet zomaar. Soms is er dus sprake van deze vorm van manipuleren: pseudologica. Liegen 2.0 dus: zo ver gaan met wat je allemaal verzint dat je er zelf ook in gelooft.

Toch is het allemaal niet zo makkelijk op te sporen. Het herkennen van pseudologica kan een uitdaging zijn, omdat het vaak subtiel en manipulatief is. Mensen die pseudologica gebruiken, kunnen vaak charismatisch, overtuigend en zelfverzekerd overkomen, wat het moeilijk kan maken om hun verhalen in twijfel te trekken. Ze verdraaien net die details: zo duur was dat ene ding dat ze kochten. Om die reden konden ze niet naar kantoor komen. Kijk maar uit.

Beeld: serie ‘YOU’ Netflix