Waarom we bij slecht nieuws nog precies weten waar en hoe we dat hoorden

Ik was mijn scheenbeschermers aan het zoeken en mijn ouders riepen dat ik even naar de woonkamer moest komen. Ze keken naar de televisie, maar niet zoals ze normaal keken.

Ik was vijftien jaar en vooral bezig met make-up, hockey en de jongensteams op de hockeyvelden. Kortom, een puber die niet zoveel gaf om de grote buitenwereld en wat daar gebeurde. Maar ik wist gelijk: dit is een big deal. Normaal gesproken keken mijn ouders nooit midden op de dag naar het nieuws, nu wel. Ze schrokken zó toen het tweede toestel in de toren vloog. Toen wisten ze het zeker: dit was met opzet gedaan. Dit was een aanslag. Dit zou de wereld voorgoed veranderen.

Ik kan er nóg kippenvel van krijgen als ik er aan terugdenk, en wat ik vooral bizar vind is dat ik het me nog heel goed kan herinneren. De ramp van 9/11 is inmiddels 18 jaar geleden en toch weet ik nog precies dat ik mijn scheenbeschermers niet kon vinden. Hoe kan dat? Waarom weet ik hoe, waar en wat ik precies was? Ik ben niet de enige. Het lijkt wel of iederéén precies kan navertellen wat ze aan het doen waren toen de World Trade Centers in New York instortten. En dat terwijl we andere herinneringen toen we jonger helemaal niet kunnen ophalen.

In de psychologie heet dat wat we ons zo goed voor de geest kunnen halen ‘flashbulb memories’. Het zijn levendige herinneringen omdat die ons a) shockeerden en b) ons verrasten. Het gekke is wel dat je nog precies weet wat voor shirt jij droeg op die ene dag en waar je met wie was en wat je zei, maar dat je misschien niet goed meer weet hoeveel doden er eigenlijk zijn gevallen, hoeveel etages het World Trade Center had of hoe laat het precies gebeurde. Maar wat jij deed weet je nog.

Waarom je het dus goed kunt navertellen, 18 jaar later, dat zit zo:

• Het kunnen herinneren heeft te maken met de emotionele intensiteit van de gebeurtenis.
• Het hangt ook af van het belang van de gebeurtenis, de impact ervan op jou en je naasten.
• Verder maakt het uit hoe vaak je het er met anderen over hebt of hebt gehad. Het geeft je zo een gevoel dat je er aan mee hebt gedaan: omdat je het er zo vaak over hebt maak je jezelf er deel van.
• Bovendien is van belang: hoe uniek is het dat zoiets gebeurt?
  En als laatste is van invloed hoe erg je de gebeurtenis vindt en in hoeverre je dit nooit had zien aankomen.

Dus, niet zo gek dat we ons allemaal nog herinneren hoe die dag voor ons was, 11 september 2001. Die voldoet aan dit hele lijstje. Sowieso onthouden mensen nare gebeurtenissen beter dan positieve momenten. Dat komt omdat het verrassingseffect vaker voorkomt bij iets traumatisch, zoals een ramp, een ongeluk of een aanslag.

Ik weet nog dat we het er op het hockeyveld ’s avonds over hadden. ‘Wat erg hè, ja, die torens helemaal weg, al die mensen die daar werkten…’ En we sloegen maar weer braaf de bal op het goal en gingen verder met make-uppen en jongens. Ik was toen nog net iets te jong om volledig te snappen wat die dag met de wereld zou doen. Nu weet ik beter. Want dat we het 18 jaar later nog met een rilling over onze rug bespreken, dat zegt een heleboel.