Lichaamstaalexpert Denise Dechamps legt uit: ‘Zo zie je dat je partner liegt’

Vlekkeloos kunnen zien of iemand liegt: wie wil dat nu niet? Psycholoog en lichaamstaalexpert Denise Dechamps is zo’n menselijke leugendetector en geeft trainingen over het begrijpen van lichaamstaal aan bedrijven, ondernemers en professionals op hoog niveau via haar Body Language Academy. In de Nederlandse editie van ‘A Faking It Special’ op Discovery onderzoekt ze samen met andere experts drie beruchte strafzaken van Nederlanders. Deze zaken zijn die van Joran van der Sloot, de Deventer Moordzaak en Frank Masmeijer. Allemaal zijn ze veroordeeld, maar tot op heden ontkennen ze of hebben ze het grootste deel van hun zaken ontkend. Méga interessant en natuurlijk wilden we alles te weten komen over haar expertise en het herkennen van leugens, vooral wat je moet doen als je vermoedt dat je partner liegt.

Hoe zie je dat je partner liegt?
‘Het herkennen van leugens is vaak ingewikkelder dan je in films ziet. Er bestaat helaas geen eenvoudige lijst met specifieke signalen waaraan je direct kunt zien dat iemand liegt. Hoewel er geen specifieke ‘liegsignalen’ bestaan, kan non-verbale communicatie ons wel inzicht geven in de emoties van de ander. Signalen van emoties zoals schaamte, verdriet of incongruentie zijn namelijk wel af te lezen en kunnen duiden op mogelijke leugens. Een veelvoorkomende emotie bij liegen is ongemak, en dit gaat vaak gepaard met wrijvende bewegingen of handelingen waarbij iemand zichzelf probeert gerust te stellen. Als je vermoedt dat iemand liegt is het belangrijk om door te vragen. Wanneer iemand ongemakkelijk wordt van zijn eigen leugens, neemt het ongemak vaak toe, waardoor de persoon zichzelf uiteindelijk verraadt door middel van meer ongemakkelijke signalen. Een ander signaal van liegen is wanneer iemand een verhaal vertelt maar tegelijkertijd met zijn hoofd ‘nee’ schudt, ook dan is het handig om door te vragen.’

Kan iemand zo goed liegen dat je het écht niet doorhebt?
‘Hoewel sommige mensen heel goed zijn in het verbergen van leugens, lekt de waarheid altijd wel ergens door. Het is voor mensen onmogelijk om alle non-verbale signalen continu onder controle te houden. Als iemand extreem goed is in liegen en geen schuldgevoelens of spanning ervaart als het gaat om zijn leugens, kan het inderdaad moeilijk zijn om door te hebben dat iemand liegt. Omdat non-verbale signalen voornamelijk gebaseerd zijn op emotie, wordt het lastig wanneer iemand geen emotie toont. Dit kan ervoor zorgen dat we niets opmerken. Ook kun je emoties soms niet goed plaatsen wat het signaleren van een leugen lastiger maakt. Zo verkocht ik ooit een iPhone aan een erg zenuwachtige en gespannen jongen. Ik ging ervan uit dat hij het spannend vond om een telefoon van een vreemde te kopen, maar uiteindelijk kwam ik erachter dat hij mij had opgelicht met nepgeld. Waar ik zijn ongemak wel signaleerde, heeft hij mij toch voor de gek kunnen houden. Het herkennen van leugens kan dus complex zijn en is afhankelijk van verschillende factoren.’

Kan het herhalen van leugens ervoor zorgen dat mensen hun eigen leugens gaan geloven?
‘Ja, dat kan. Er is zelfs gebleken uit onderzoek dat het mogelijk is dat iemand jouw geheugen en herinneringen beïnvloedt door herhaaldelijk een verhaal te vertellen dat eigenlijk niet klopt. Hoe beter iemand je kent, hoe beter dat werkt. Als er bijvoorbeeld een gebeurtenis op straat heeft plaatsgevonden, kan iemand je door herhaling van een ander verhaal het idee geven dat die gebeurtenis heel anders is verlopen. Toch is dit wel te achterhalen: in de meeste gevallen, wanneer iemand weet dat hij heeft gelogen en dit narratief vaak herhaalt, zal dit vaak niet tot in detail gaan, omdat mensen hun leugens vaak niet tot op detailniveau vertellen. Daarom kan het effectief zijn om subtiel door te vragen naar specifieke details. Mocht er een leugen zijn verteld, dan zal er steeds meer ongemak worden getoond naarmate er meer vragen gesteld worden.’

Kun je een zelfverzekerde lichaamshouding faken bij liegen?
‘Het is mogelijk om een zelfverzekerde lichaamshouding te faken, maar er zullen altijd subtiele signalen te zien zijn. Hoe beter iemand is in het faken van een zelfverzekerde lichaamshouding, des te getrainder de ander moet zijn om deze signalen op te merken. Het brein geeft namelijk vaak onbewust signalen van ongemak prijs, wat een ongetraind oog niet snel zou opmerken. Denk aan een zelfverzekerde houding in combinatie met rode vlekken in de nek: voor veel mensen zal die persoon krachtig overkomen, maar ik merk dat ongemak wel op.’

Hoe zorg je ervoor dat je een meer zelfverzekerde lichaamshouding krijgt?
‘Vrouwen hebben vaak de neiging om hun hoofd te kantelen en hun hals te laten zien bij een presentatie of als ze zichzelf voorstellen. Dit is een non-verbale handeling die gezien kan worden als onzekerheid omdat het laten zien van de nek, oftewel een kwetsbaar onderdeel van het lichaam, naar de ander communiceert dat hij of zij de ‘leider’ is. Een simpele oplossing om zelfverzekerder over te komen is om het hoofd recht te houden tijdens momenten van onzekerheid. Ook hebben vrouwen vaak de neiging om veel met losse polsen te praten. Ronde en zachte bewegingen, zoals klapperen met polsen, worden eerder geassocieerd met toegankelijkheid en zachtheid (dus minder leiderschap en zelfverzekerdheid), terwijl hoekige bewegingen juist worden geassocieerd met kracht. Dit is makkelijk op te lossen door tijdens het praten je polsen recht te houden. Je kan dan nog steeds met zo veel handgebaren praten als je wilt, maar je komt krachtiger en zelfverzekerder over.’

Hoe kun je zien dat iemand de waarheid spreekt?
‘Het herkennen van de waarheid kan soms moeilijker zijn dan het herkennen van een leugen. Het is vaak gebaseerd op congruentie, oftewel de overeenstemming tussen woorden, emoties en lichaamstaal. Wanneer iemand oprecht blij is om je te zien, zal dit te zien zijn in zijn gezichtsuitdrukking. Als je een gesprek voert dat niet ongemakkelijk is, wil je ook geen signalen van ongemak opmerken. In veel relaties is het een valkuil om klakkeloos aan te nemen dat wat iemand zegt de waarheid is. We willen graag dat een relatie werkt, dus zijn we minder snel geneigd om aan te nemen dat iemand liegt. Er bestaan ook veel misvattingen over non-verbale signalen, zoals wegkijken en knipperen die geassocieerd worden met liegen, terwijl iemand aankijken als teken van de waarheid wordt gezien. Helaas werkt het niet zo simpel en is dat ook niet waar. Het is belangrijk om kritisch te blijven en te zoeken naar consistentie tussen woorden, emoties en lichaamstaal om een beter beeld te krijgen van de waarheid.’

Vanaf 2 juli om 20:30 uur is ‘A Faking It Special Nederland’ te zien bij Discovery (of in één keer te bingen via Discovery+).

Beeld: Netflix